คุ้มเจ้าหลวง

คุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่ตั้งอยู่ตรงข้ามหน้าโรงเรียน นารีรัตน์ จังหวัดแพร่ เป็นสถาปัตยกรรมสมัยรัชกาลที่ 5 ยุคต้น ซึ่งมีรูปทรงเป็นแบบสถาปัตยกรรมไทยผสมยุโรป หรือทรงขนมปังขิง ซึ่งเป็นที่นิยมในสมัยนั้น หลังคามุงด้วยไม้เรียกว่า “ไม้แป้นเกล็ด” ไม่มีหน้าจั่วเป็นแบบหลังคาเรือนปั้นหยา มีมุขสี่เหลี่ยมยื่นออกมาด้านหน้าของตัวอาคาร หลังคามุขมีรูปทรงสามเหลี่ยม ทั้งปั้นลม และชายคาน้ำรอบตัวอาคาร ประดับด้วยไม้แกะฉลุสลักลวดลายอย่างสวยงาม ซึ่งเป็นฝีช่างชาวจีน ที่มีชื่อเสียงในสมัยนั้น มุขด้านหน้าตัวอาคารแต่เดิมมี บันไดขึ้นลงทั้ง 2 ด้าน คือด้านทิศเหนือและด้านทิศใต้ (ปัจจุบันรื้อออกแล้ว) คงเหลือบันไดขึ้นลงเฉพาะด้านหน้า และด้านหลังเท่านั้น 

สำหรับสภาพแวดล้อมโดยรอบตัวอาคารนั้น มีการจัดสวนปลูกไม้ดอก ไม้ประดับอย่างสวยงาม พร้อมทั้งมีต้นไม้ใหญ่ให้ร่มเงา สภาพพื้นที่ได้รับการดูแลเป็นอย่างดี มีความสะอาดและเป็นระเบียบเรียบร้อย ซึ่งช่วยส่งเสริมสภาพภูมิทัศน์ให้แก่ตัวอาคารได้เป็นอย่างดี

http://www.phrae.go.th/tem/tip/nature_phrae/hagi23.html